Zeszyty Metodyczne Rachunkowości nr 18 (378) z dnia 20.09.2014

Rozliczenie skutków wypowiedzenia umowy leasingu

W kwietniu 2014 r. jeden z samochodów używanych w ramach umowy leasingu finansowego (dla celów bilansowych) uległ kasacji. Od firmy leasingowej otrzymaliśmy obciążenie z tytułu wstępnego rozliczenia umowy (odszkodowanie umowne) oraz uznanie z tytułu sprzedaży wraku i otrzymanego odszkodowania. Jak ująć w księgach rachunkowych powyższe operacje?

Przepisy o rachunkowości nie regulują opisanego zagadnienia. Szerzej na temat umów leasingu mówi Krajowy Standard Rachunkowości nr 5 "Leasing, najem i dzierżawa" (KSR nr 5), którego uregulowania jednostki mogą stosować na mocy przepisu art. 10 ust. 3 ustawy o rachunkowości. W świetle postanowień tego standardu (pkt VI.15), w przypadku wygaśnięcia umowy leasingu finansowego na skutek utraty przedmiotu leasingu (np. na skutek kradzieży), korzystającego obciąża płatność wynikająca z umowy leasingu. Kwota tej płatności stanowi zobowiązanie wobec finansującego z tytułu wygaśnięcia umowy, obciążające drugostronnie pozostałe koszty operacyjne. Jednocześnie zobowiązanie z tytułu przedmiotu umowy zostaje odpisane w pozostałe przychody operacyjne zaś wartość netto przedmiotu leasingu – w pozostałe koszty operacyjne.

Jeżeli w myśl umowy leasingu korzystający zawarł umowę ubezpieczeniową z cesją odszkodowania na rzecz finansującego, to z chwilą otrzymania przez finansującego odszkodowania o jego równowartość korzystający zmniejsza zobowiązanie wobec finansującego, odnosząc drugostronnie odszkodowanie na pozostałe przychody operacyjne.

Gdy wypowiedzeniu umowy leasingu finansowego towarzyszy zwrot finansującemu przedmiotu leasingu, to korzystającego obciąża płatność wynikająca z umowy leasingu lub porozumienia stron. Kwota tej płatności stanowi zobowiązanie wobec finansującego z tytułu wypowiedzenia umowy. W przypadku takim zobowiązanie z tytułu przedmiotu umowy zamienia się w zobowiązanie z tytułu wypowiedzenia umowy, a ewentualną różnicę między obu zobowiązaniami odnosi się na pozostałe koszty operacyjne lub przychody operacyjne. Natomiast zwrot finansującemu przedmiotu leasingu ujmuje się na koncie pozostałych kosztów operacyjnych w jego wartości netto, jako likwidację środka trwałego lub wartości niematerialnych i prawnych. Tak więc możliwe jest również wykazanie skutków wypowiedzenia umowy po skompensowaniu zobowiązań.

Przykład

I. Założenia:

1. Korzystający w wyniku wypadku drogowego utracił przedmiot umowy leasingu finansowego (samochód nadaje się do kasacji). Finansujący wypowiedział umowę leasingu i wstępnie obciążył korzystającego kwotą: 45.000 zł.

2. Na dzień wypowiedzenia umowy korzystający w księgach wykazywał saldo zobowiązania wobec finansującego z tytułu umowy na kwotę: 48.000 zł. Wartość netto przedmiotu leasingu wykazywanego w ewidencji środków trwałych wynosiła: 36.000 zł (tj. wartość początkowa 70.000 zł minus dotychczasowe umorzenie: 34.000 zł).

3. Korzystający zwrócił leasingodawcy wrak samochodu. Po sprzedaży wraku leasingodawca uznał korzystającego kwotą: 1.500 zł z tytułu tej sprzedaży.

4. Przedmiot umowy leasingu objęty był ubezpieczeniem, a umowa leasingu przewidywała cesję odszkodowania na rzecz finansującego. W ostatecznym rozrachunku finansujący uznał korzystającego kwotą: 30.000 zł z tytułu otrzymanego odszkodowania.

II. Dekretacja:

III. Księgowania:

Czy wszystkie operacje związane z powypadkowym rozliczeniem umowy leasingu samochodu wprowadzonego do ewidencji środków trwałych mają wpływ na kwotę wykazywaną w rachunku zysków i strat w pozycji "Zysk/strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych"?

Przedmiot umowy leasingu stanowił u korzystającego środek trwały. W rachunku zysków i strat wykazuje się wynik ze zbycia środków trwałych, nie zaś odrębnie przychody i koszty. Warto dodać, iż w tym przypadku chodzi o wynik na rozchodzie niefinansowych aktywów trwałych, spowodowany zarówno ich zbyciem (sprzedażą, nieodpłatnym przekazaniem), jak i likwidacją bądź niedoborem. Wynik ten (zysk lub stratę) ustala się jako różnicę między przychodami uzyskanymi ze zbycia środków trwałych (w sytuacji opisanej w pytaniu będzie to kwota otrzymana z tytułu sprzedaży wraku) a poniesionymi w związku z tym kosztami (tutaj: nieumorzoną częścią środka trwałego).

Jeśli przychód uzyskany ze sprzedaży środka trwałego był wyższy od kosztów związanych z tą sprzedażą, to jednostka w rachunku zysków i strat wykaże zysk ze sprzedaży odpowiednio w pozycji D.I. "Zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych" – jeśli sporządza porównawczy rachunek zysków i strat lub w pozycji G.I – jeśli sporządza kalkulacyjny rachunek zysków i strat.

Natomiast w sytuacji, gdy koszty związane ze sprzedażą środka trwałego były wyższe od przychodów ze sprzedaży, jednostka wykaże stratę na sprzedaży w pozycji E.I. "Strata ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych" porównawczego rachunku zysków i strat lub w pozycji H.I w wersji kalkulacyjnej rachunku zysków i strat.

Kwoty otrzymanego odszkodowania oraz odpisanego zobowiązania z tytułu przedmiotu umowy leasingu nie wpływają na wynik uzyskany ze zbycia wraku. Odszkodowanie powypadkowe wykazuje się w rachunku zysków i strat w pozycji D.III lub G.III. "Inne przychody operacyjne", natomiast odpisane zobowiązanie z tytułu przedmiotu umowy leasingu – w pozycji E.III lub H.III. "Inne koszty operacyjne".